Denk je dat je kind hoogbegaafd is, dan kan het helpen om al vroeg te starten met de juiste begeleiding. Het hebben van een hoogbegaafd kind is namelijk geen garantie voor uitzonderlijke schoolresultaten, spetterende diploma´s en een veelbelovende baan. Sterker nog, hoogbegaafdheid wordt vaak verkeerd begrepen en roept veelal deze verkeerde associaties op.
Eigenlijk zegt hoogbegaafdheid vooral dat een kind anders en sneller denkt dan gemiddeld. Je kunt het zien als een denktalent. En dat is met de juiste begeleiding natuurlijk een prachtige eigenschap. De keerzijde is dat kinderen vaak al op jonge leeftijd ervaren dat ze anders zijn dan leeftijdsgenootjes. Vriendjes begrijpen bijvoorbeeld hun grapjes of spelletjes niet. Daarom hebben ze soms moeite met het vinden van aansluiting.
Hoogbegaafd kind herkennen
Het is lastig te onderscheiden of een kind hoogbegaafd, hoog sensitief of ´gewoon´ slim is of wellicht een tijdelijke ontwikkelingsvoorsprong heeft. Veel van deze kenmerken lijken op elkaar en niet ieder hoogbegaafd kind heeft bovendien dezelfde kenmerken. Hoogbegaafdheid kun je daarom pas echt vaststellen als je kind ouder dan zes jaar is. Voor die tijd zijn er wel aanwijzingen waaraan je kinderen met een denktalent mogelijk herkent.
Als baby noemen we deze kinderen bijvoorbeeld vaak ´wakkere´ kinderen. Ze kijken helder uit hun ogen, maken snel contact en willen vanaf de eerste dagen op de wereld overal bij zijn. In het algemeen zie je vaak dat hoogbegaafde kinderen de wereld intenser beleven en zich in duidelijke sprongen ontwikkelen of zelfs hele stappen overslaan. Ze kruipen bijvoorbeeld niet, maar beginnen gelijk met lopen.
Hoogbegaafd kind kenmerken
Uiteindelijk gaat het bij hoogbegaafdheid vooral om een combinatie van verschillende persoonlijkheidskenmerken. Het is dus meer dan alleen slim zijn. Hoogbegaafde kinderen hebben bijvoorbeeld altijd een IQ boven de 130 én een flinke dosis doorzettingsvermogen én een creatief brein. Doorgaans zijn ze erg kritisch, heel gevoelig, hebben een sterk rechtvaardigheidsgevoel en een enorme motivatie en leerhonger. Door een verhoogd begrip van hun omgeving, maken ze zich meestal ook sneller zorgen dan leeftijdsgenootjes.
Er zijn meerdere kenmerken die bij kinderen onder de zes mogelijk al wijzen op hoogbegaafdheid. Deze kenmerken verschillen natuurlijk wel per leeftijdsfase. Bij peuters vallen andere dingen op dan bij kleuters.
Hoogbegaafde peuter
Je peuter hoeft niet alle ondergenoemde ontwikkelingskenmerken te hebben, maar gemiddeld genomen herken je een hoogbegaafde peuter aan:
- Een ondernemend karakter met een nogal aanwezige eigen willetje;
- De behoefte om alles zelf te doen;
- Goede motorische vaardigheden, veel van deze kinderen slaan het kruipen bijvoorbeeld over en lopen tussen de zeven en twaalf maanden;
- Een brede interesse voor verschillende onderwerpen en een goed concentratievermogen als iets interessant genoeg is;
- Het herkennen van veel verschillende kleuren (denk aan het verschil tussen lila en paars), goed kunnen tellen, letters herkennen en al vroeg getalbegrip;
- Hoeveelheden interessant vinden en al aardig begrijpen;
- Het vermogen om links en rechts aan te geven en een goede oriëntatie, je kleine herkent routes en weet bijvoorbeeld de weg naar huis of naar de supermarkt of welke kant je op moet rijden om bij opa en oma te komen;
- Het gebruik van moeilijke woorden en begrippen voor zijn leeftijd en praat in goedlopende lange zinnen en bijzinnen met een duidelijke uitspraak;
- Een ruime woordenschat en praat in tegenstellingen, zoals hoog/laag, boven/beneden, groot/klein, etc.;
- Een goed geheugen;
- Het begrijpen van meervoudige opdrachten, zoals: pak je mes en vork maar, leg die op de eettafel en haal daarna je bord op;
- Eindeloos veel vragen en doorvragen, soms word je als ouder gek van al die waarom vragen;
- Levens- en zingevingsvragen, bijvoorbeeld vragen over leven en dood;
- Angsten die eigenlijk bij oudere kinderen horen;
- Minder behoefte aan slaap dan leeftijdsgenootjes en een onuitputtelijke energie;
- Filmpjes voor peuters stom vinden omdat dat ze weten dat dingen niet kunnen of niet echt zijn;
- (Over)gevoelig en snel overprikkeld zijn, door het intensief gebruik van alle zintuigen.
“Hoogbegaafde kinderen lijken ook vaker asociaal, omdat ze geïnteresseerd zijn in andere dingen dan leeftijdsgenootjes en daarom veel alleen spelen. “
Hoogbegaafde kleuter
Een kleuter met persoonlijkheidskenmerken die later kunnen wijzen op hoogbegaafdheid herken je mogelijk aan:
- Bovengemiddelde scores op kleutertoetsen en de ontwikkeling van functies;
- Een creatief brein, wat overigens niet automatisch betekent dat je kind kan schilderen als Picasso. Het gaat hier net zo goed om kinderen die zichzelf op creatieve manieren verduidelijken of creatieve oplossingen vinden voor een probleem;
- Een goed geheugen, je kleuter lijkt echt alles te onthouden;
- Leert zichzelf al in de kleuterklas lezen, rekenen, tellen of heeft taal- en leesvaardigheden boven leeftijdsniveau;
- Specifieke interesses op een bepaald terrein; bijvoorbeeld maandenlang alleen willen spelen met lego of een half jaar bezig zijn met het leren van verschillende soorten dinosauriërs;
- Is erg nieuwsgierig, stelt veel vragen, observeert goed en heeft gevoel voor details;
- Een onderzoekende houding: je kleuter experimenteert, bouwt, ontwerpt en neemt veel eigen initiatief. Bovendien speelt hij vaak met dingen die geen speelgoed zijn en wil alles uit elkaar halen of vindt unieke en geheel eigen manieren om te spelen met speelgoed;
- Een goede concentratieboog voor zijn leeftijd en een groot voorstellingsvermogen;
- Veel humor en (woord)grapjes die leeftijdsgenootjes niet begrijpen;
- Zelfstandigheid, je kleuter kan goed alleen spelen en werken. Bovendien kan hij logisch nadenken, ziet relaties en grotere patronen en legt eenvoudig verbanden;
- Een gevoelige, empathische en zorgzame persoonlijkheid, maar ook snel gefrustreerd door ogenschijnlijk kleine of onbelangrijke dingen;
- Een gevoelige huid, houdt bijvoorbeeld niet van sokken met naadjes of patroontjes aan de onderkant, is snel geïrriteerd door bonnetjes in zijn nek en kan bepaalde kleding slecht of niet verdragen;
- Houdt erg van muziek en is muzikaal of voelt zich er juist snel door overprikkeld.
Zie je hierin veel terug van je kleine, bespreek dit dan met het consultatiebureau of schakel hulp in voor extra begeleiding thuis of op school.
Herken je een groot deel en sommige punten juist helemaal niet, ook dat kan een teken zijn van hoogbegaafdheid. Sommige kinderen beginnen bijvoorbeeld helemaal niet met praten of lopen totdat ze zeker weten dat ze het meteen foutloos kunnen en lijken daardoor juist laatbloeiers. Slechte schoolresultaten kunnen ontstaan door te eenvoudige taken waardoor het kind niet gemotiveerd is, maar ook door faalangst. Hier zijn dan al vroeg de tekenen van perfectionisme zichtbaar.
Hoofbegaafd kind met gedragsproblemen
Soms lijken hoogbegaafde kinderen last te hebben van gedragsproblemen, terwijl ze zich eigenlijk gewoon vervelen. Tot een jaar of drie valt er doorgaans nog veel te leren en te ontdekken waarmee hoogbegaafde peuters zichzelf uitdagen. Daarna kan het zijn dat je kind doorkrijgt dat hij ´anders´ is omdat hij bijvoorbeeld moeilijk aansluiting vindt bij leeftijdsgenootjes.
Hij kan zich dan anders gaan gedragen om beter bij de gemiddelde leeftijd in een groep te passen. Dan zie je thuis opeens heel andere eigenschappen dan bij de opvang of op school. Thuis maakt hij bijvoorbeeld puzzels van 100 of 150 stukjes en in de kleuterklas maar 20 stukjes. In het reguliere lager onderwijs wordt leerstof bovendien veel herhaald, waardoor deze kinderen zich sneller vervelen, slechter gaan luisteren en juist fouten gaan maken.
Hoogbegaafdheid en autisme
Hoogbegaafde kinderen lijken ook vaker asociaal, omdat ze geïnteresseerd zijn in andere dingen dan leeftijdsgenootjes en daarom veel alleen spelen of zich meer zorgen maken waardoor ze angstiger zijn. Hierdoor durven ze bijvoorbeeld niet mee te doen met spelletjes (omdat ze alle gevaren zien) en lijkt het alsof ze geen aansluiting kunnen vinden met andere kinderen. Soms krijgen ze dan onterecht de diagnose autisme.
Is mijn kind hoogbegaafd?
Heb je het idee dat je kleine hoogbegaafd is, durf dan aan de bel te trekken. Ook als je bang bent voor negatieve reacties uit je omgeving of vanuit school, is het toch belangrijk om dit wel te doen. Hoe eerder je erbij bent om begeleiding te geven aan kinderen met een denktalent, des te beter je zo´n kind kan helpen zijn weg te vinden. Bijvoorbeeld door te werken aan de juiste mindset en zowel ouders, leraren als het kind zelf bewust te maken van wat er aan de hand is en hoe iedereen daar het best mee omgaat.
Hoogbegaafdheid testen
Het doen van een officiële hoogbegaafdheidstest hoeft niet maar kan wel bevestiging geven en eventueel het gesprek met bijvoorbeeld leerkrachten makkelijker maken. Op de website hoogbloeier.be vind je nuttige informatie over het testen van hoogbegaafdheid.
